مشخصات كتاب

سرشناسه : محمودي، محمدرضا، 1345 -

عنوان و نام پديدآور : مناسك عمره مفرده با حواشى مراجع تقليد/ تاليف محمدرضا محمودي.

مشخصات نشر : تهران: مشعر، 1387.

مشخصات ظاهري : 180 ص.؛ 5/19×9 س م.

شابك : 12000 ريال 978-964-540-117-5:

وضعيت فهرست نويسي : فيپا

يادداشت : كتابنامه به صورت زيرنويس.

موضوع : حج عمره.

موضوع : حج -- رساله عمليه.

موضوع : زيارتنامه ها.

رده بندي كنگره : BP188/92/م34م8 1387

رده بندي ديويي : 297/357

شماره كتابشناسي ملي : 1243067

ص:1

اشاره

فصل اول: اقسام و موارد عمره

اشتراك محرّمات در عمره تمتّع و مفرده

4 169- محرّمات احرامِ عمره مفرده، با عمره تمتع يكسان است، و بعد از تقصير يا حلق، همه چيز غير از زن حلال مى شود، و بعد از طواف نساء و نمازش، زن هم حلال مى شود.

اشاره

7 173- افرادى كه مستطيع نيستند، يا حجِ واجب خود را انجام داده اند، مى توانند در وقت حج، عمره مفرده انجام داده و براى حج محرم نشوند.

عمره مفرده به نيت چند نفر

8 174- انجام عمره مفرده به نيابت از چند نفر جايز است؛ و در اعمال آن- از جمله طواف نساء- بايد نيت همه بشود.

عمره مفرده به نيت خود و ديگران

9 175- آيا انجام يك عمره مفرده به نيت خود و به نيابت تبرّعى ديگران،صحيح است يا نه؟ (1)

جواز عمره مستحب با قرائت غلط

10 176- انجام عمره مفرده براى هر كسى جايز است؛ حتى كسى كه نمازش را غلط مى خواند «(2) و وقت تصحيح آن را نيز ندارد، مى تواند عمره مفرده بجا آورد. (3)

ترك اعمال عمره مفرده و بازگشت به وطن

12 178- اگر حايض بدون انجام اعمال عمره مفرده از مكه مراجعت نموده، بايد برگردد؛ و اگر نمى تواند باز گردد، براى اعمال عمره نايب بگيرد ولى بايد خودش تقصير كند (1) و ترتيب بين آن و ساير اعمال مراعات شود؛ و تا اعمال را به جا نياورد، محرّمات احرام بر او حلال نمى شود.

استحباب عمره مفرده بعد از اعمال حج

16 182- نايبى كه حجةالاسلام خودش را قبلا بجا نياورده، درصورت امكان، انجام عمره مفرده بعد از فراغ از اعمال حج، مستحب است؛ و در اعتبار فاصله بين اين عمره و عمره سابق، خلاف (2)است و احتياط در اين است كه در فاصله كمتر از يك ماه، به قصد رجا بجا آورده شود.

اشاره

18 184- تكرار عمره- مانند تكرار حج- مستحب است؛ و در مقدار فاصله بين دو عمره، اختلاف فرموده اند؛ و احوط آن است كه در كمتر از يك ماه، به قصد رجا به جا آورده شود. و فرقى بين عمره از طرف خود و ديگرى نيست. (1) فاصله بين عمره تمتع و عمره مفرده

19 2/ 184- آيا بين عمره تمتع و عمره مفرده، نيز فاصله معتبر است؟ (2) آيات عظام خويى، سيستانى،صافى، فاضل، مكارم در هر ماه قمرى مى توان يك عمره انجام داد؛ هر چند يك عمره در آخر ماه رجب و عمره دوّم در اول ماه شعبان واقع گردد.

آية اللَّه خامنه اى: بين دو عمره وجود فاصله معين شرط نيست. ولى بنابر احتياط در هر ماه فقط يك عمره براى خود مى تواند به جا آورد. و اگر دو عمره براى افراد ديگر انجام دهد يا يك عمره براى خود و يك عمره هم براى ديگرى به جا آورد، فاصله مذكور شرط نيست.

آيةاللَّه وحيد: بنابر احتياط و در هر ماه قمرى بيش از يك عمره جايز نيست.

آية اللَّه نورى: در هر روز مى تواند يك عمره انجام دهد.

مقصود از فاصله يك ماه

22 186- مقصود از فاصله اى كه عمره در كمتر از آن، به نيّت رجا انجام مى شود، يك ماه است، (3) نه سى روز؛ ولى اگر انجام عمره در بين ماه بوده، احتياط مذكور تا سى روز، مراعات شود.

حكم رفت و بازگشت خدمه كاروان

200- خدمه كاروان و مانند ايشان اگر عمره مفرده بجا آورده باشند، هر دفعه كه از مكه خارج مى شوند و به جده مى روند و برمى گردند، لازم نيست محرم شوند. (2)

اشاره

احرام 27

طواف 113

نماز طواف 185

سعى 203

تقصير 223

طواف نساء و نماز آن 231

وجوب احرام براى ورود به مكه

28 235- ورود به مكه (1) بدون احرام، جايز نيست؛ مگر مواردى كه استثنا شده است؛ و- به حسب اختلاف شرايط- به نيت عمره تمتع، يا حج، يا به نيت عمره مفرده،صورت مى گيرد.

از اين حكم، كسانى كه به مقتضاى شغلشان، زياد وارد مكه شده و از آن خارج مى شوند، همچنين افرادى كه در ماه احرام قبل- به تفصيلى كه گذشت- به مكه وارد مى شوند، استثنا شده اند.

احرام بعد از انعقاد زايل نمى شود

29 241- محرم نمى تواند احرام خود را به هم بزند و مُحل شود؛ و اگر لباس احرام را به قصد بيرون آمدن از احرام، از تنش بيرون بياورد، احرامش به هم نمى خورد و محرّمات احرام بر او حلال نمى شود؛ و اگر موجب كفّاره بجا آورد، بايد كفّاره بدهد.

محرم كردن مجنون واجب نيست

30 242- مجنون تكليف ندارد؛ و احرام بر او واجب نيست؛ و اگر بدون احرام وارد مكه شود، اشكالى ندارد.

اشاره

احرام عمره مفرده به حسب اختلاف شرايط در يكى از مكانهاى ذيلصورت مى گيرد:

1- ميقاتهاى پنجگانه

احرام جنب و حائض در حال عبور از مسجد

34 247- اشخاص جنب و حايض مى توانند (3) در حال عبور از مسجد محرم شوند و نبايد در مسجد توقف كنند، هر چند اگر عصياناً هم توقف نمايند و محرم شوند، احرام آن هاصحيح است.(4)

احرام جنب با تيمم در داخل مسجد

36 249- اگر جنب نتواند به خاطر زيادى جمعيت، در حال عبور از مسجد احرام ببندد و آب براى غسل نباشد و نتواندصبر كند تا آب پيدا شود، بايد تيمم كند و در داخل مسجد احرام ببندد. (2) 37 250- اگر حائض براى احرامِ در حال عبور، وارد مسجد شجره شود و تلبيه بگويد ولى نتواند از در ديگر خارج شود و از همان درى كه وارد شده بود، خارج شود، احرامشصحيح است. (3)

تأخير احرام از ميقات و محاذات آن

40 260- تأخير احرام از ميقات اختياراً جايز نيست؛ بلكه بنابر احتياط (2) واجب، تأخير از محاذات ميقات نيز، بدون احرام جايز نيست، اگرچه ميقات ديگرى بعد از آن باشد.

اشاره

43 253- زن هاى حايض مى توانند در مدينه با نذر محرم شوند؛ و در اينصورت لازم نيست به مسجد شجره بروند (1)؛ ولى نذر زن، بايد با اذن شوهر باشد. (2) 25444- احرام بستن پيش از ميقات، جايز نيست وصحيح واقع نمى شود؛ ولى با نذر، جايز است؛(3)و درصورت نذر، بايد از مكان منذور محرم شود؛ مثلا اگر نذر كرد كه از «قم» محرم شود، واجب است عمل كند؛ و بهتر آن است كه در ميقات، يا محاذات آن، احرام را تجديد كند.(4)

نذر نايب براى احرام

45 256- نذر احرام قبل از ميقات، براى نايب نيز جايز است.

نذر در ايران براى احرام از جده

47 194- اگر كسى از ايران نذر كند كه در جدّه محرم شده، سپس براى انجام عمره مفرده به مكّه برود، آيا اين نذرصحيح است؟ و احرام اوصحيح مى باشد؟ «(2)48 2/ 196- كسانى كه به قصد عمره مفرده وارد جدّه مى شوند، آيا مى توانند با نذر از مسجد تنعيم، محرم شوند؟ (3)

مراد از محاذات

53 275- مراد از «محاذات» مكانى است كه ميقاتْ در يك خط راست، به طرف راست يا چپ شخص واقع شود؛ به طورى كه اگر از آنجا بگذرد، ميقات متمايل به پشت او شود.

انجام عمره از داخل مكه

55 2/ 190- افرادى كه از مكه عمره به جا مى آورند، به ادنى الحل- كه افضلِ آن «جِعرانه»، «حُديبيه» و «تنعيم» است- رفته، و محرم مى شوند.

عدم خصوصيت مسجد تنعيم براى احرام

56 191- براى احرام عمره مفرده، مسجد تنعيم، خصوصيت ندارد و احرام از ادنى الحلّصحيح است هرچند در مسجد نباشد.

معيار ادنى الحل

57 2/ 192- آيا احرام از ادنى الحل كه ميقات عمره مفرده است، بايد از اولين نقطه متصل به حرم انجام شود، يا با فاصله نيز كافى است، يا ميزان ادنى الحل عرفى است؟ «آيات عظام: بهجت، خامنه اى، تبريزى، فاضل، مكارم: ميزان ادنى الحل عرفى است.

(2)

احرام شاغلين در جده

58 193- ميقات براى شاغلين در جده- از ايرانيان و غير آن ها- در عمره تمتع و عمره مفرده،(3)همان مواقيت معروفه است و نمى توانند از جده يا ادنى الحل محرم شوند؛ و اگر از روى جهل به مسأله در غير ميقات محرم شوند، احرام آن هاصحيح نيست و محرّمات احرام بر آنها حرام نمى شود؛

ورود به جده و احرام از تنعيم

60 196- كسانى كه به قصد عمره مفرده وارد جدّه مى شوند، آيا مى توانند از مسجد تنعيم كه ادنى الحلّ است، محرم شوند؟ (3)

اشاره

63 278- واجبات احرام سه چيز است:

1- پوشيدن جامه احرام

عدم جواز اكتفا به يك جامه

66 281- بنابر احتياط واجب (1) در حال اختيار، به يك جامه بلند- كه مقدارى از آن را لنگ و مقدارى را ردا قرار دهد- اكتفا نشود (2)بلكه بايد دو جامه جدا باشند.

شرط لباس احرام از حيث صحت نماز در آن

70 285- در جامه احرام،صحت نماز شرط است؛ (3)پس احرام در جامه حرير و غير مأكول (4) و جامه متنجّس به نجاستِ غير معفوِّ در نماز، كفايت نمى كند.

اگر جامه احرام يا بدن نجس شود

75 290- اگر جامه احرام (2) در هنگام اعمال يا غير آن، نجس شود، بنابر احتياط واجب (3)بايد تطهير يا تبديل شود؛ و احوط (4)درصورت نجاست بدن در حال احرام، مبادرت به تطهير است.

76 292- اگر جامه احرام يا بدن تطهير نشود، كفّاره ندارد.

جواز بيرون آوردن لباس احرام در حال احرام

79 297- لازم نيست جامه احرام هميشه در تن باشد، بلكه تعويض و بيرون آوردن هر دو جامه، براى شستن و حمام رفتن و هر حاجتى، (6)جايز است.

وصل كردن جامه احرام با سنجاق و مانند آن

82 300- گذاردن سنگ و مانند آن، در جامه احرام و بستن با نخ و مانند آن، جايز است؛ و همچنين وصل كردن قسمتى از لباس احرام به قسمتى ديگر، با سنجاق و مانند آن، جايز است اگرچه احتياط در ترك است. (4)

استفاده از پارچه ندوخته در زير لنگ

85 304- استفاده از پارچه ندوخته در زير لنگ- به هر نحوى كه باشد- اشكال ندارد.

3- تلبيه

وجوب صحيح گفتن تلبيه

91 321-صحيح گفتن قدر واجب از تلبيه- مانندصحيح گفتن تكبيرة الاحرام در نماز- واجب است.

كسى كه لكنت زبان دارد

96 326- كسى كه لكنت زبان دارد، اگر نمى تواند تلبيه راصحيح بگويد، ولو با تلقين، (3)احوط آن است كه به هر نحو مى تواند بگويد و ترجمه اش را نيز بگويد. (4)

استحباب تكرار تلبيه

99 330- تكرار تلبيه و زياد گفتن آن هر قدر ممكن باشد، مستحب است؛ و براى هفتاد مرتبه گفتن، ثواب زيادى ذكر شده است؛ و جهت تكرار، گفتن «لَبَّيْكَ اللَّهُمَّ لَبَّيْك» يا «لَبَّيْك» كافى (3)است.

اشاره

101 333- مستحبات احرام: (1) 1- پاكيزه نمودن بدن و گرفتن ناخن و شارب و ازاله موى زير بغل و عانه.

2- رها كردن موى سر و ريش (2) براى قاصد حج، از اول ماه ذى قعده و براى قاصد عمره مفرده، پيش از يك ماه.

غسل احرام

3- غسل احرام در ميقات.(3) غسل احرام از زن حايض و نفساء نيزصحيح است.(4)

تقديم غسل احرام و اعاده آن

تقديم اين غسل به خصوص درصورتى كه خوف آن باشد كه در ميقات آب يافت نشود، جايز است؛ و درصورت تقديم، اگر در ميقات آب يافت شد، اعاده مستحب است.

بعد از غسل احرام، اگر لباسى بپوشد، يا چيزى كه بر محرم حرام است، بخورد، باز هم اعاده مستحب است.

مقدار زمان كفايت غسل احرام

اگر غسل در روز انجام شود، تا آخر شب آينده، كفايت مى كند؛ و همچنين اگر در شب انجام

مكروهات احرام

102 334- مكروهات احرام چند چيز است:

1- احرام در جامه سياه،(2) و افضل، احرام در جامه سفيد است.

2- خوابيدن محرم بر رخت (3) و بالش زرد رنگ.

3- احرام بستن در جامه چركين؛ و اگر جامه در حال احرام چرك شود، بهتر ترك شستن آن در حال احرام است. (4)

ميزان ثبوت كفّاره در محرّمات احرام

103 335- كسى كه با جهل، يا نسيان حكم يا موضوع و يا غفلت، محرّمات احرام را مرتكب شود، كفّاره بر او واجب نمى شود، مگرصيد كه در هرصورت كفّاره دارد؛ پس در غيرصيد، ارتكاب عمدىِ محرّمات كفّاره دار، موجب ثبوت كفّاره است. (1)

1- محرّمات مشترك بين مردان و زنان

اشاره

116 دوم- جماع و تقبيل و دست زدن (7)با شهوت و نگاه (8) به شهوت، بلكه هر گونه لذت و تمتّعى بردن. (9)

حلّية التذاذ الزوج بعد الخروج عن الإحرام

118 355- شوهر پس از اين كه از احرام خارج شد، مى تواند زوجه مُحرم خود را از روى التذاذ دست بزند؛ و موجب ثبوت كفّاره بر مرد نمى شود؛ (2) ولى اگر زن نيز لذت مى برد- بنا بر

محرمات احرام

140 376- اجتناب ازصابون و شامپوهاى بودار، باصدق بوى خوش (4)، لازم است و گرنه مانعى ندارد. (5)

144 380- بنابر مشهور، استعمال «خلوق»- كه كعبه معظّمه را با آن خوش بو مى كنند- حرام نيست، ولى چون معلوم نيست كه خلوق چيست، (2) احتياط (3) در اجتناب از بوى خوش آن است.

اشاره

هفتم- نگاه در آينه.(3)151 387- در اين حكم فرقى بين زن و مرد نيست.

152 388- نگاه كردن به اجسامصيقل داده شده كه عكس در آن پيداست و نيز نگاه كردن در آبصاف، اشكال (4)ندارد.

عينك زدن و فيلم بردارى

153 389- عينك زدن اگر (5) زينت نباشد اشكال ندارد، ولى اگر زينت محسوب شود (6)جايز نيست. (7)

نگاه به آينه براى غير زينت

156 392- نگاه به آينه، اگر چه براى زينت هم نباشد، احتياط (2)در ترك آن است.

اشاره

نهم- جدال؛ و آن گفتن «لا وَاللَّه» و «بَلى وَاللَّه» است.

160 396- گفتن كلمه «لا» و كلمه «بَلى و در ساير لغات، مرادف (3)آن؛ مثل «نه» و «آرى»، دخالتى (4)در جدال ندارد، بلكه قَسَم خوردن در مقامِ اثبات مطلب يا ردّ غير، جدال است.

قسم به لفظ خدا و ديگر اسماى الهى

397161- قَسَم اگر به لفظ «اللَّه» باشد يا مرادف آن؛ مثل «خدا» در زبان فارسى، جدال (5) است؛ و اما قَسَم به غير خدا، به هر كس باشد، ملحق به جدال نيست.

اشاره

يازدهم- انگشتر به دست كردن براى زينت (1) ولى اگر براى استحباب باشد، مانع ندارد.

166 409- اگر انگشتر در دست نمودن، براى زينت و استحباب نباشد، مثلا براى خاصيتى باشد، اشكال ندارد.

حنا

167 410- محرم- بنابر احتياط واجب (2) نبايد براى زينت حنا ببندد؛ بلكه اگر زينت باشد و قصد هم نكند، احتياط در ترك است؛ بلكه حرمت (3) آن، در هر دوصورت، خالى از وجه نيست.

168 411- اگر قبل از احرام حنا ببندد، چه به قصد زينت باشد يا نباشد و چه اثرش تا زمان احرام بماند يا نماند، مانع ندارد، ولى احتياط خوب است. (4)

12- روغن ماليدن

13- ازاله مو

كفّاره ازاله مو

182 424- كفاره سر تراشيدن، اگر ضرورى (2)باشد، دوازده «مُدّ» طعام است كه بايد به شش (3)مسكين بدهد، يا سه روز روزه بگيرد، يا يك گوسفند قربانى كند.

اشاره

چهاردهم- بيرون آوردن خون از بدن خود (1)

188 430- بيرون آوردن خون از بدنِ ديگرى؛ مثل حجامت كردن او، يا كشيدن دندان او، حرام نيست. «(2)

مسواك زدن در حال احرام

189 431- بيرون آوردن خون از بدن با خراشيدن و مثل آن نيز جايز نيست؛ (3)و همين طور است مسواك (4)زدن، اگر از لثه خون خارج شود.

اضطرار به بيرون آوردن خون و خاراندن

190 432- خارج نمودن خون در حال احتياج (5)براى حجامت و غير آن، جايز است؛ و همين طور است بيرون آوردن خون دمل در حال احتياج و خاراندن جَرَبِ آزار دهنده، اگرچه خون خارج شود.

تزريق آمپول و خون گرفتن از بدن

433191- تزريق آمپول در حال احرام، مانع ندارد؛ ولى اگر موجب بيرون آمدن خون از بدن مى شود، در غير حاجت و ضرورت، (6)تزريق (7) نشود.

15- ناخن گرفتن

پانزدهم- ناخن گرفتن:

194 436- گرفتن بعضى از ناخن هم جايز نيست مگر موجب اذيّت باشد. (3)

195 437- در عدم جواز ناخن گرفتن، فرقى بين ناخن دست و پا و بين آلات ناخن گيرى- قيچى يا چاقو يا ناخن گير- نيست؛ و احتياط (4)واجب آن است به هيچ وجه، حتى به سوهان و دندان، ازاله ناخن نكند.

196 438- مُحرِم مى تواند از غير محرم ناخن بگيرد؛ و نيز محرم مى تواند ناخن محرم ديگر را به قصد تقصير بگيرد.(5)

17- كندن گياه و درخت حرم

هفدهم- كندن (3) درخت يا گياهى «(4) كه در حرم روييده باشد.

200 453- اگر گياه يا درختى بعد از منزل گرفتن روييده باشد، اگر خودش آن را كاشته، جايز است آن را

2- محرّمات مخصوص به مردان

حركت از زير سايبانهاى منى

212 466- حركت از زير سايبان هاى منى براى محرمى كه به منى مى رود هرچند هنوز منزل نكرده باشد، مانع ندارد. (3)213 467- در حرمت استظلال، فرقى بين سواره و پياده « (4)

سايه ثابت و متحرك

217 473- در حرمت استظلال، فرقى بين سايه متحرك- مثل چتر و ماشين مسقّف- و سايه ثابت، «(2) مثل پل و غيره، نيست؛ و نيز فرقى بين اجبار و اختيار نيست؛ (3)ولى بر عبور از زير پل هايى كه در جاده ها هست، استظلالصادق نيست.

سايه بر شانه

480222- اگر سايه فقط بر شانه بيفتد و بر سر نيافتد، استظلال (3)صدق نمى كند.

كفاره سايه قرار دادن

228 487- كفاره سايه قرار دادن در حال طى منزل، يك گوسفند است، چه با عذر باشد و چه با اختيار، بنابر احتياط (1)واجب.

هميان و قمقمه و فتق بند دوخته

234 494- به كمر بستن و همراه داشتن هميان پول، هرچند دوخته باشد، اشكال ندارد؛ و بهتر اجتناب از گره زدن آن است.

235 495- استفاده از فتق بند دوخته در فرض ضرورت، جايز است، ولى بنابر احتياط كفّاره دارد. (3)

236 496- از به دوش انداختن قمقمه اى كه در محفظه دوخته شده قرار دارد، بنابر احتياط، (4) اجتناب شود(5) ولى در دست گرفتن آن، مانع ندارد. (6)

حكم پوشيدن دستكش براى بانوان

238 497- پوشيدن «قفازين» (2)براى زنها جايز نيست (3)ولى پوشيدن لباس دوخته، هرقدر كه باشد براى آنها جايز است و كفّاره ندارد.

تكرار كفاره

242 501- اگر يك نوع لباس بپوشد، مثل پيراهن، و كفّاره بدهد و پيراهن ديگرى بپوشد، يا آن را كه پوشيده بكند و باز بپوشد، بايد براى دفعه ديگر نيز كفّاره بدهد. (3)

43 502- اگر چند لباس از يك نوع بپوشد- مثل چند قبا يا پيراهن- چه در يك مجلس، يا چند مجلس، (4)بنابر احتياط واجب، براى هر يك كفّاره بدهد. (5)

اضطرار به پوشيدن جوراب و مانند آن

247 505- اگر مرد به پوشيدن چيزى كه تمام روى پا را مى گيرد، محتاج شود، (1)احتياط واجب (2) آن است كه روى آن را شكاف دهد.

248 2/ 505- افرادى كه هنگام استفاده از پاى مصنوعى ناچار به استفاده از جوراب، يا تسمه دوخته شده هستند و انجام اعمال بدون پاى مصنوعى برايشان بسيار مشكل است، چه وظيفه اى دارند؟ « (3)

249 506- در پوشيدن آنچه روى پا را مى گيرد، كفّاره نيست. (4)

اشاره

بيست و دوم- پوشاندن سر بر مردان با چيزهاى پوششى.

250 507- بنابر احتياط واجب (1) از پوشاندن سر به وسيله چيزهاى غير پوششى- مثل گِل و حنا و دوا و پوشال و مانند آن- اجتناب شود.

251 508- بنابر احتياط واجب از حمل بار به وسيله سر كه موجب پوشاندن مى شود، اجتناب شود.

پوشاندن سر با دست

252 509- پوشاندن سر به وسيله اعضاى بدن- مانند دست بر سر گذاردن (2) جايز است، ولى احتياط در ترك آن است.

253 510- زير آب كردن سر، (3) در حال احرام جايز نيست (4) و همچنين است (5) مايع ديگرى؛ مثل گلاب و غير آن.

استفاده از ماسك بند دار براى مردان و زنان

255 512- استفاده از ماسك هاى بهداشتى كه بند آن را پشت سر مى اندازند و بخش كوچكى از سر را مى پوشاند، براى مردان و زنان محرم چه حكمى دارد؟ (2)

256 513- گوشها ظاهراً (3)از سر محسوب است و نبايد پوشيده شود.

چند مورد مستثنى از حرمت

259 516- گذاشتن بند مشك آب بر سر، از حكم عدم جواز پوشش، استثنا شده و مانع ندارد.

260 517- دستمالى كه براى سردرد به سر بسته مى شود، اگرچه تمام سر را بگيرد مانع ندارد (1) و كفّاره (2)

هم ندارد.

261 518- گذاشتن سر روى بالش براى خوابيدن مانع ندارد.

519262- اگر پارچه اى را مثلا براى حفظ از پشه، روى چوب و مانند آن، بالاى سر قرار دهند، از جهت پوشاندن، مانع ندارد و همچنين است رفتن در پشه بند.

263 520- رفتن زير دوش حمّام براى مُحرِم، مانع ندارد، ولى زير آبشارى كه سر را فرا گيرد، جايز نيست ..

پوشاندن سهوى سر و گفتن تلبيه

267 524- اگر كسى از روى فراموشى سرش را پوشانيد، واجب است فوراً آن را باز كند و مستحب است تلبيه بگويد؛ بلكه احوط است.

23- پوشيدن زيور

24- پوشاندن رو براى زنان

خشك كردن صورت

280 538- زن محرم- بنابر احتياط- نمى تواند (4)حوله را برصورت خود بكشد. (5)539281- زن هاى محرم براى پوشيدن و در آوردن مقنعه، بايد مواظب باشندصورتشان پوشيده نشود (6)ولى اگر عامداً و عالماً نباشد، مانع ندارد.

گذاردن روى روى بالش

283 541- گذاردن روى بر بالش براى خوابيدن، مانع ندارد.

استحباب محرم نمودن طفل غير مميّز

288 23- محرم نمودن كودك غير مميز، (1) توسط ولىِّ او مستحب است؛ به اين گونه كه به او لباس احرام بپوشاند؛ و نيت كند كه «اين طفل را محرم مى كنم براى حج»، يا «اين طفل را مُعْتَمِرْ مى كنم به عمره مفرده»؛ و اگر ممكن باشد، تلبيه را به او تلقين كند، و گرنه خودش به جاى او بگويد؛ و بايد وظايف و اعمال را مطابق وظيفه انجام دهد، وگرنه در بعضصور، طفل در احرام باقى مى ماند و تا تدارك نكند، نمى تواند ازدواج نمايد.(2)

طواف و اطافه

289 752- اگر كسى مريض يا طفلى را حمل كند و طواف دهد و خودش نيز قصد طواف كند طواف هر دوصحيح است.

لزوم حفظ طفل از محرّمات احرام

291 25- بعد از محرم شدنِ طفل، ولىّ بايد او را از محرّمات احرام باز دارد، (2) و اگر مميّز نيست، خود ولىّ، او را از محرّمات حفظ كند.

كفارات احرام طفلى كه بدون اذن محرم شده

294 29- اگر كودك مميّزى، بدون اذن ولىّ، محرم شود و در حال احرام، يكى از محرّمات را مرتكب شود، كفاره آن بر عهده كيست؟ (2)

خواب كودك هنگام طواف

296 603- اگر كودك را در حال خواب، طواف يا سعى دهند، يا بخشى از طواف و سعى را در خواب باشد، چه حكمى دارد؟ (2)

حكم شانه كودكِ در بغل

298 647- شخصى كه كودك را در بغل گرفته و طواف مى دهد، آيا بايد شانه چپ كودك را به طرف كعبه قرار دهد؟ (2)

خواب كودك هنگام سعى

300 869- اگر كودك را در حال خواب، طواف يا سعى دهند يا بخشى از طواف و سعى را در خواب باشد چه حكمى دارد؟ (2)

301 870- كودك مميزى را ولىّ او به سعى مى برد؛ ولى كودك خواب است، آيا لازم است در ابتداى سعى، او را براى نيّت بيدار كند، و چنانچه در آغاز بيدار باشد و در بين راه خواب برود چه حكمى دارد؟ (3)

1- مستحبات ورود به حرم

(1)1- همين كه حاجى به حرم رسيد، پياده شده و به جهت دخول حرم، غسل نمايد.

2- براى تواضع و فروتنى نسبت به حضرت حق- جلَّ و علا- پابرهنه شده و نعلين خود را در دست گرفته داخل حرم شود؛ اين عمل ثواب زيادى دارد.

3- وقت دخول حرم اين دعا را بخواند:

«اللّهُمَّ إنَّكَ قُلْتَ فِي كِتابِكَ وَقَوْلُكَ الْحَقُّ: وَأَذِّنْ فِى النّاسِ بِالْحَجِّ يَأْتُوكَ رِجالًا وَعَلى كُلّ ضامِرٍ يَأْتينَ مِنْ كُلِّ فَجٍّ عَميقٍ. اللّهُمَّ إنّي ارْجُو انْ اكُونَ مِمَّنْ اجابَ دَعْوَتَكَ، وَقَدْ جِئْتُ مِنْ شُقّةٍ بَعيدةٍ وَفَجٍّ عَميقٍ سامِعاً لِنِدائِكَ وَمُستَجِيباً لَكَ مُطيعاً لِأمْرِكَ وَكُلُّ ذلِكَ بِفَضْلِكَ عَليَّ وَاحْسانِكَ إِلَيَّ فَلَكَ الْحَمْدُ عَلى ما وَفَّقْتَنِي لَهُ أبْتَغِيْ بِذلِكَ الزُّلْفَةَ عِنْدَكَ وَالْقُرْبَةَ إلَيْكَ وَالْمَنْزِلَةَ لَدَيْكَ وَالْمَغْفِرَةَ لِذُنُوبِي وَالتَّوْبَةَ عَلَيَّ مِنْها بِمَنِّكَ، اللَّهُمَّصَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَحَرِّمْ بَدَنِي عَلَى النَّارِ وَآمِنِّي مِنْ عَذابِكَ وَعِقابِكَ بِرَحْمَتِكَ يَا أرْحَمَ الرَّاحِمِينَ».

4- وقت دخول حرم مقدارى از علفِ (اذخر) گرفته آن را بجود.

2- مستحبات ورود به مكه معظّمه

303 546- براى دخول مكه معظمه نيز غسل مستحب است؛ و هنگامى كه وارد مكه مى شود با حالت

اشاره

304 547- مستحب است مكلف براى دخول مسجدالحرام غسل نمايد. (1)

غسل براى طواف

305 548- آيا بجز غسل مستحبى براى رفتن به مسجدالحرام، غسل ديگرى براى طواف مستحب است و درصورت وجود چنين استحبابى، آيا يك غسل به نيت هر دو كافى است؟ (2)

دفعات استحباب غسل براى ورود به مسجدالحرام

306 549- آيا استحباب غسل ورود به مسجدالحرام تنها براى قادم و كسى است كه اعمال عمره بجاى مى آورد، يا براى هر مرتبه رفتن به مسجدالحرام نيز مستحب است؟ (3)

اشاره

وجوب طواف 113

شرايط و مقدمات طواف 116

كيفيت طواف 133

قطع و تدارك طواف 157

نيابت و استنابه در طواف 166

احكام خاص بانوان در طواف 169

طواف مستحب و نماز آن 175

آداب و مستحبات طواف 179ص: 113

فصل اول: وجوب طواف

تذكر نسيان طواف در سعى

310 560- اگر كسى هنگام سعى، متذكر شود كه طواف را به جا نياورده، بايد سعى را رها نموده، طواف را به جا آورد، سپس سعى را اعاده كند. (2)

احرام و طواف در لباس غيرمخمّس

احكام خمسِ مربوط به طواف، در قسمت خمس در پايان كتاب ذكر شده است.

اشاره

واجبات طواف، بر دو گونه است:

اول: مقدمات و شرايط پنج گانه طواف:

1- نيّت

شك در قصد طواف

322 574- اگر كسى در حال طواف، بدون قصد- مثلًا بخواهد كسى يا چيزى را از زمين بردارد- گامى به طرف جلو بردارد اگر توجه به طواف ندارد، و نمى داند كه آيا آن مقدار مسافت را بدون قصد طواف آمده است يا نه، بايد آن مقدار را احتياطاً تدارك كند. (1)

بطلان وضو بعد از شوط چهارم

327 580- اگر در اثناى طواف، حدث عارض شود، اگر پس از تمام شدن دور چهارم باشد، بايد طواف را قطع كرده، بعد از تحصيل طهارت، از همانجا كه آن را قطع كرده، اتمام كند. (2)

حدث اكبر در اثناى طواف

329 582- اگر در اثناى طواف، حدث اكبر- مثل جنابت (2) يا حيض- عارض شود، بايد فوراً از مسجدالحرام بيرون رود، و اگر پيش از تمام شدن دور چهارم (3)حدث عارض شده، طواف را با طهارت اعاده كند.

شك در غسل كردن در اثناى طواف

334 587- اگر طواف كننده در اثناى طواف، در انجام غسل جنابت يا حيض يا نفاس شك كند، بايد فوراً از مسجدالحرام بيرون برود، و غسل كند؛ (2) اگر بعد از اتمام شوط چهارم شك كرده، باقيمانده طواف را به جا آورد و احتياط در اعاده است؛ ولى اگر قبل از دور چهارم شك كرده، طواف را اعاده نمايد. (3)

حدث اصغر بعد از تيمم بدل از غسل

337 594- اگر بعد از تيممِ بدل از غسل، حدث اصغر عارض شود، (3)بايد براى حدث اصغر، تيمم كند و براى حدث اكبر تيمّم لازم نيست؛ و تا حدث اكبر ديگرى براى او حاصل نشده و عذرش باقى است، همان تيمم اول، كافى است، ولى بنابر احتياط تيمم بدل از غسل را هم انجام دهد. (4)

انجام عمره بدون وضو و احرام جديد

340 598- شخصى عمره مفرده اى به نيابت از پدرش انجام داده و روز بعد به نيابت مادرش محرم مى شود و در اثناى آن، متوجه مى شود كه در عمره اوّل طواف و نماز آن را بدون وضو انجام داده است، وظيفه او در اينصورت چيست؟ (3)

عدم كفايت غسل حيض و جمعه از جنابت

342 601- غسل حيض و جمعه و امثال آنها، كفايت از غسل جنابت نمى كند. (2)

مسلوس و مبطون

وظيفه مسلوس

348 607- مسلوس اگر در وقت خاصى بتواند طواف و نماز را با وضو انجام دهد، بايد آن وقت را انتخاب كند و طواف و نماز را با وضو و بدن پاك بجا آورد؛ و اگر چنين وقتى ندارد، درصورتى كه مشقت نداشته باشد، براى هر بار كه حدث از اوصادر شود يك وضو بگيرد؛ و اگر مشقت دارد، براى طواف، يك وضو و براى نماز هم، يك وضو بگيرد. (4)

اشاره

سوم- طهارت بدن و لباس از نجاست.

349 608- طواف كننده بنابر احتياط واجب (1) بايد از نجاسات معفوّ در نماز نيز- مثل خون كمتر از درهم و جامه اى كه با آن نتوان (2)نماز خواند؛ مثل عرقچين و جوراب حتى انگشتر (3)نجس- اجتناب كند.

تأخير طواف براى تحصيل طهارت

351 612- كسى كه در بدن او خون قروح و جروح باشد، بنابر احتياط اگر مى تواند با تأخير و بدون مشقت آن را تطهير كند، بايد طواف را به شرط عدم تنگى وقت، تأخير بيندازد.

علم به نجاست از اول در اثناى طواف

356 617- اگر در بين طواف، علم پيدا كند كه نجاست بدن يا لباس او، از ابتداى طواف بوده، احتياط (1) آن است كه طواف را رها نموده و تطهير كند و از همانجا بقيه طواف را تمام كند و نماز آن را بخواند و بعد از آن، طواف و نماز را را اعاده (2) كند؛ خصوصاً اگر تطهير، طولانى شود. در اين احتياط، فرقى بين حصول علم، بعد از دور چهارم، يا قبل از آن نيست، اگرچه درصورت دوم، احتياط شديدتر است.(3)

اشاره

پنجم- ستر عورت. (2)

362 625- طواف بدون ساترِ عورت، باطل است.(3)

لزوم اباحه ساتر

363 626- در ساتر، اباحه (4) معتبر است و با ساتر غصبى، طوافصحيح نيست؛ و با لباسِ غيرِ ساترِ غصبى نيز، بنابر احتياطِ « (5)واجب، طواف باطل است.

364 627- بنابر احتياط، شرايط لباس نمازگزار، در ساتر رعايت شود.

فرق حجاب در طواف با نماز

366 629- حجاب زن هنگام طواف، با حجاب در نماز، فرق مى كند؛(2) و بنابر احوط، فقط وجه و كفين، در طواف، مستثنى است.

طواف زنان با علم به نگاه و تماس با نامحرم

369 633- طواف مستحبى براى زنان با فرض علم به نگاه به بدن مردان، يا قرار گرفتن در فشار جمعيت، اگر اختياراً نگاه به نامحرم نكنند، اشكال ندارد؛ ولى در ازدحام بهتر است مراعات كنند و در هرصورت طواف،صحيح است.

اشاره

گونه دومِ واجبات طواف، واجبات مرتبط با كيفيت آن كه هفت مورد و به شرح ذيل است:

1 و 2- ابتدا و ختم به حجرالاسود

3- قرار دادن كعبه به سمت چپ

سرعت و نحوه طواف

381 645- طواف كننده مى تواند هنگام طواف، آهسته يا تند راه برود، و مى تواند بدود و يا سواره طواف كند، هرچند بهتر است كه اعتدال رعايت شود.

382 2/ 645- در طواف با چرخ، طواف كننده به اختيار خود، حركت دادن چرخ را به ديگرى واگذار مى كند، مثل اينكه چرخ داراى موتور محرك باشد، آيا اين طواف با طوافِ سواره كه در حال اختيار

4- طواف از خارج حِجر

5- محدوده طواف

محدوده طواف در طرف حجر اسماعيل

392 659- در طرف حجر اسماعيل عليه السلام محل طواف تنگ مى شود، (2) زيرا مقدار حِجْر از آن كاسته مى شود و تقريباً شش ذراع و نيم براى محل طواف، باقى مى ماند؛ بنابراين طواف نبايد خارج از اين حد، انجام شود؛ (3) و اگر فاصله بيش از شش ذراع و نيم (4)شود، بنابر اظهر، اعاده آن جزء لازم است.(5)

رعايت مطاف با يقين به هل خوردن

396 663- يقين به هل خوردن مصداق عدم امكان طواف در محدوده نيست (5) و مجوّز براى طواف در خارج آن نمى شود؛ و همچنين است يقين به برخورد به اجنبى يا اجنبيّه در مطاف.

طواف بانوان عاجز

400 667- اگر زنى قادر بر طواف نباشد و امر دائر است بين اين كه او را با چرخ و مانند در خارج مَطاف طواف دهند و يا نامحرم او را پشت كند و در مَطاف طواف دهد، بايد او را در مَطاف طواف دهند، هرچند نامحرم او را پشت كند. (4)

اشاره

ششم- خروج طواف كننده از خانه و آنچه از آن محسوب است.

حكم شاذروان

402 669- پيش آمدگىِ اطراف ديوار كعبه- كه «شاذروان» نام دارد- جزو كعبه است، و طواف بايد از بيرون آن انجام شود؛ و اگر- به فرض امكان- كسى در هنگام طواف، مقدارى از بالاى آن دور بزند، آن مقدار باطل است (1)و بايد اعاده شود.

دست گذاردن به كعبه هنگام طواف

403 670- هنگام طواف، گذاردن دست به ديوار خانه كعبه در بالاى شاذروان، جايز است (2) و به طواف

بوسيدن كعبه و شك در حركت

405 672- اگر شخصى در حال طواف، كعبه را بوسيده و شك دارد كه آيا در اين حال، طواف هم مى كرده يا نه، اگر اين شك بعد از عمل باشد، طواف اوصحيح است. (4)

انجام چهارده شوط

409 676- اگر كسى به قصد چهارده شوط، طواف نمايد، ولو اين كه تصور مى كرده طواف چهارده دور است، طوافش باطل است. (4)

ترديد در عدد اشواط اضافى و حكم به بطلان

414 681- اگر شخصى بعد از اتمام طواف، سهواً يك يا چند شوط زياد كرده است و در عدد اشواط اضافى مردّد است، طواف او باطل است (5) و بايد طواف و نماز را اعاده كند.(6)

قران در طواف واجب و مستحب

415 682- در طواف واجب، قران جايز نيست؛ (1)يعنى جايز نيست بدون آن كه بين دو طواف، نماز طواف فاصله شود، طواف واجب را با طواف ديگر دنبالِ هم آورد، و در طواف مستحب، مكروه است.

تكرار احتياطى طواف بدون نماز

416 683- تكرار طواف از روى احتياط بدون خواندن نماز طواف، موجب بطلان طواف نمى شود (2) هرچند داخل در قِران حرام است.

قصد قران و تحقق زياده

417 684- اگر يك دور يا كمتر يا بيشتر، بر طواف زياد كند: اگر از ابتدا (3) يا در اثناى (4)طواف اول، قصد داشته باشد كه زيادى را جزو طوافِ ديگر قرار دهد، حرام و داخل در قران است (5) و احتياط واجب

اشاره

419 686- اگر از طواف واجب، يك دور يا كمتر يا بيشتر

===

عمداً كم كند، واجب است آن را اتمام كند؛(1)» و اگر نكند- بنابر احتياط واجب (2)حكمش حكم كسى است كه طواف را عمداً ترك كرده كه گذشت؛ و حكم جاهل « (3) به مسأله، حكم عالم است.

كم كردن سهوى طواف

420 688- اگر سهواً (4)از طواف كم كند:

نقصان طواف و مراجعت به وطن

422 690- اگر حج گزار طوافش ناقص بوده ولى تا بعد از مراجعت به وطن متذكر نشود، احتياط (8) آن است كه بازگردد؛ واگر نتوانست يا مشكل بود، نايب بگيرد. (9)

شك در عدد اشواط بعد از طواف

425 693- اگر بعد از تمام شدن طواف و انصراف از آن، در كم و زيادى اشواط طواف شك كند، اعتنا نكند و طوافشصحيح است؛ ولىصورت دوم (شك در نقيصه)، خالى از اشكال نيست (1)و احتياط ترك نشود. (2)

شك در صحت بعد از طواف

426 694- اگر بعد از طواف، درصحت آن شك كند، مثلًا احتمال بدهد محدث بوده، يا از داخل حجر اسماعيل عليه السلام طواف كرده، يا شانه او منحرف شده، اعتنا نكند، و طوافشصحيح است اگرچه در محلِ طواف باشد و از آنجا منصرف نشده يا مشغول كارهاى ديگر نشده باشد، البته درصورتى كه هفت دور- بدون زياده و نقيصه- احراز شده باشد.

شك در 7 و 8 قبل از حجَر

428 696- اگر قبل از رسيدن به حجرالاسود، شك كند كه اين دور، هفتم است يا هشتم، طوافش باطل است. (2)

اعتماد به ديگرى در اشواط طواف و سعى

432 701- اعتماد به ديگرى در عدد اشواط طواف و سعى،(2) مانع ندارد.

شك در طواف مستحب

437 707- اگر در طواف مستحب، در عدد دورها شك كند، بنابر اقل بگذارد و طوافشصحيح است.

1- موارد قطع طواف و احكام آن

قطع طواف به خاطر بطلان وضو و غسل و عروض حيض

موارد قطع طواف به خاطر بطلان وضو و غسل و ...، در بيان شرايط طوافصفحه 118 به بعد گذشت.

قطع طواف براى رسيدن به جماعت

450 719- قطع طواف براى رسيدن به نماز جماعت، يا درك وقت فضيلت نماز واجب، جايز، بلكه مستحب است؛(3)و از هر جا قطع كرد، بعد از نماز از همانجا اتمام كند؛ (4) و احتياط آن است كه به دستور

از سرگيرى طواف با شك در زوال موالات

452 722- از سرگيرى طواف درصورتى كه فوت موالات عرفى مشكوك باشد، اشكال دارد. (1)

453 723- رها كردن طواف بدون عذر و از سرگيرى آن با بقاى موالات، اشكال دارد؛ (2)و اگر بعد از شوط چهارم، طواف قطع و از سرگرفته شود، بايد طواف اول اتمام و نماز خوانده شود سپس طواف و نماز آن، اعاده شود.

حكم كلى قطع طواف، از سرگيرى آن

724454- اگر طواف در اثنا قطع و از سر گرفته شود:

اگر بعد از دور چهارم بوده، به احتياط واجب طواف اول اتمام سپس يك طواف ديگر به جا آورده شود؛ و اگر قبل از دور چهارم بوده، بايد يك طواف ديگر به جا آورده شود. (3)چنين كسى كه طواف را قطع و از سر گرفته، اگر از روى جهل، اعمال مترتّبه و تقصير را انجام داده، (4) ظاهر اين است كه اين اعمالصحيح و از احرام خارج شده است. (5)

تدارك چند قدم

455 726- اگر در طواف خانه خدا، در قسمتى از طواف اشكالى پيش آمد؛ مثل حركت بدون اختيار، همان مقدار بايد از سر گرفته شود و شروع از حجرالاسود به قصد طواف اشكال دارد. (1)

مراد از طواف بدون اختيار

456 727- اگر مقدارى از طواف بدون اختيار انجام شود، اعاده آن مقدار، لازم (2) است؛ و اگر در ازدحام طواف با اختيار ممكن نيست، بايد درصورت امكان در وقت خلوت انجام شود؛ (3)البته منظور از بى اختيار شدن اين نيست كه طواف كننده در اثر فشار جمعيت تندتر برود، بلكه اگر قدمها را به اختيار خود برمى دارد، ضرر ندارد و طوافشصحيح است.

نقصان در اثر سلب اختيار و نحوه تدارك آن

457 728- اگر مقدارى از طواف در اثر ازدحام و مانند آن، (4) پشت به (5) خانه يا بدون اختيار، انجام شود، بايد آن مقدار اعاده شود؛ و اگر نمى تواند برگردد، مى تواند همراه با جمعيت بدون قصد طواف حركت نمايد تا به محل اعاده برسد و از آنجا طواف را تدارك نمايد. (6)

كفايت تدارك طواف از محاذات

460 733- طوافى كه قطع مى شود، ادامه آن از محاذات نقطه قطع شده نيز كافى است و لازم نيست دقيقاً از همان نقطه قطع باشد.

اتمام و اعاده طواف اعاده اى

461 737- در مواردى كه اتمام و اعاده طواف، لازم است فرقى نمى كند كه طواف قطع شده، طواف اصلى باشد يا طواف اعاده اى.

اعاده طواف و سعى با لباس دوخته

462 738- اگر در بعد از تقصير معلوم شود طواف و سعى باطل بوده، اعاده طواف و سعى با لباس دوخته كفايت مى كند و اعاده تقصير لازم (1) نيست اگرچه احوط (2) است.

463 739- در مواردى كه طواف و نماز بايد اعاده شود، لازم نيست با لباس احرام باشد. (3)

ترتيب در اعاده

464 740- در مواردى كه لازم است طواف و سعى اتمام و اعاده شود، بنا بر احتياط، بايد اعاده، بعد از اتمام طواف و خواندن نماز آن، انجام شود.(4)

1- موارد استنابه

2- احكام طواف نيابى

1- حيض

علم به بقاى حيض در اثناى سعى

477 761- اگر زنى به تصور اين كه پاك شده است، طواف را انجام دهد و در اثناى سعى متوجه شود كه هنوز پاك نشده است، سعى را قطع كند و پس از پاك شدن از حيض، طواف و نماز را اعاده كند؛ و احتياط آن است كه پس از اعاده طواف و نماز، سعى را اتمام و اعاده نمايد؛ (2)و اگر بعد از سعى متوجه شود نيز، اعاده طواف و نماز لازم و اعاده سعى، مبنى بر احتياط است. (3)

مستحاضه قليله

484 769- اگر زنى در حال طواف، مستحاضه قليله شود اگر بعد از تمام شدن دور چهارم بوده، پس از تجديد وضو و تطهير بدن و لباس، طواف را تمام كند؛ و اگر قبل از آن بوده، به احتياط واجب پس از تجديد وضو و تطهير، آن را اتمام و سپس اعاده نمايد. (5)

طواف و نماز فريضه با يك غسل و وضو

487 772- مستحاضه اى كه بايد براى هر نماز و طواف، غسل كند، اگر با عمل به وظيفه، طواف را شروع كند و در اين حال، نماز فريضه آغاز شود، درصورتى كه بعد از خواندن نماز فريضه، با همان طهارت اول، طواف را ادامه دهد، و از هنگام غسل تا آخر طواف، خون قطع بوده، طواف اوصحيح است؛ و در غير اينصورت، احوط آن است كه اين طواف را تمام كند (3)و پس از غسل، اعاده نمايد.

1- استحباب طواف

اشاره

493 777- شرايطى كه در طواف واجب، رعايت آن لازم است، در طواف مستحبى نيز معتبر است مگر آنچه استثنا شده است. (1)

عدم لزوم طهارت در طواف مستحبى

494 778- طهارت از حدث اكبر و اصغر، در طواف مستحبى شرط نيست، هرچند جنب يا حايض، جايز نيست در مسجدالحرام وارد شوند، ولى اگر با غفلت يا نسيان، طواف مستحب انجام دادند، طواف آنهاصحيح است.

779495- در طواف هاى مستحبى هم ختنه شرط است.

محدوده طواف مستحبى

496 780- انجام طواف مستحبى در خارج از حد طواف واجب، جايز نيست (2)مگر در مورد ضرورت.

نماز طواف مستحب و ترك آن

497 781- به جا آوردن نماز طوافِ مستحب حتى در حال اختيار، در هر جاى مسجدالحرام، جايز است، بلكه گفته اند مى تواند آن را عمداً ترك (3) كند.

شك در طواف مستحب

499 783- اگر در طواف مستحب، در عدد دورها شك كند، بنابر اقل بگذارد و طوافشصحيح است.

اشاره

1- زمان نماز طواف 185

2- مكان نماز طواف 186

برخى از احكام نماز طواف 192

1- احكام شك و خلل 192

2- احكام قرائت نماز طواف 195

3- نماز طواف مستحب 199

مستحبات نماز طواف 200

وجوب، زمان، مكان و كيفيت سعى 203

1- زمان نماز طواف

تزاحم نماز طواف با فريضه

506 794- اگر خواندن نماز طواف، موجب فوت وقت نماز يوميّه شود، بايد اول، نماز يوميّه را بخواند.

مقصود از نماز نزد مقام

509 798- مقصود از نماز طواف نزد مقام، پشت مقام است و شامل دو طرف مقام نمى شود. (2)

مكان نماز طواف كسانى كه در طبقه بالا طواف مى كنند

512 2/ 800- مكان نماز طواف براى افرادى كه به دليل عذر، طواف را از طبقه بالا انجام مى دهند، كجاست و وظيفه ايشان چيست؟ (6)

محاذات زن و مرد در نماز طواف

516 806- محاذات زن و مرد هنگام نماز طواف، بهصحت نماز ضرر نمى زند. (2) 517 2/ 806- گاهى اوقات اگر نمازگزار بخواهد نماز طواف را نزد مقام يا پشت آن بجا آورد، طواف كنندگان به او تنه مى زنند و از حال نماز خارج مى شود، آيا مى تواند در فاصله دورترى نماز را بجا آورد؟ (3)

1- احكام شك و خلل در نماز طواف

تذكر فراموشى نماز در سعى

522 811- اگر نماز طواف را فراموش كند و در بين سعى متذكر شود، از همانجا سعى را رها كند و برگردد، دو ركعت نماز را بخواند، بعد از آن، سعى را از همانجا (1)تمام كند.

نماز با وضوى باطل و انجام اعمال بعدى

526 815- اگر شخصى بعد از طواف، نمازش را بى وضو خوانده و سعى و تقصير را انجام داده، بايد نماز و سعى و تقصير را اعاده كند. (4)

اشاره

529 818- در نماز طواف، خواندن هر سوره اى غير از سوره هاى سجده، (1)جايز است؛ و خواندن سوره «قل هو اللَّه احد» بعد از «حمد»، در ركعت اول، و سوره «قل يا أيها الكافرون» در ركعت دوم، مستحب است.

530 819- جهر و اخفات در نماز طواف، جايز است.

لزوم يادگيرى قرائت

531 820- بر هر مكلفى يادگيرى نماز و تصحيح قرائت و ذكرهاى نماز، واجب است تا بتواند تكليف الهى را،صحيح بجا آورد، خصوصاً كسى كه مى خواهد به حج برود؛ چون بعضى گفته اند (2)اگر نماز درست نباشد، عمره و حج باطل است؛ پس بر اساس اين قول، علاوه بر آن كه حَجّةالاسلام بر ذمّه باقى مى ماند، ممكن است محرّمات احرام- مثل زن و چيزهاى ديگر حلال نشود. «(3)

انكشاف اشتباه در قرائت با اطمينان به صحت

532 821- اگر كسى مطمئن باشد قرائت يا ذكرى كه در نماز مى گويد درست است و نماز طواف را

اقتداى نماز طواف به يوميّه

535 824-صحت اقتداى نماز طواف به نماز يوميّه، محل اشكال است. (3)

جواز عمره مستحبى با قرائت غلط

538 827- انجام عمره مفرده مستحبى براى كسى كه نمازش را غلط مى خواند و وقت تصحيح آن را نيز ندارد، مانعى ندارد. (2)

ترك نماز طواف مستحب

541 831- خواندن نماز طواف مستحب ولو در حال اختيار، در هر جاى مسجدالحرام، جايز است بلكه گفته اند مى تواند آن را عمداً ترك (4) كند.

نماز طواف استحبابى

542 832- نماز طواف استحبابى لازم نيست در نزد مقام ابراهيم باشد بلكه در هر جاى مسجدالحرام جايز است، به خصوص در موقع ازدحام مناسب است مراعات ساير حجاج را بنمايند.

543 833- آيا نماز طواف مستحب را مى توان در حال حركت و راه رفتن خواند؟ (5)

اشاره

1- وجوب سعى و حكم ترك آن 203

2- زمان سعى 204

3- مكان سعى 205

4- كيفيت و شرايط سعى 208

عدد دورهاى سعى 211

1- زياد كردن در دورهاى سعى 211

2- كم كردن از اشواط سعى 212

3- قطع سعى و از سرگيرى آن 214

4- شك در اشواط وصحت سعى 215

مستحبات سعى 217

1- وجوب سعى و حكم ترك آن

اشاره

840549- سعى بايد بعد از طواف و نماز آن، انجام شود؛ و اگر عمداً پيش از آنها بجا آورده شود، بايد بعد از طواف و نماز، اعاده شود.

جواز تأخير سعى تا شب

550 841- تأخير سعى از طواف و نماز آن، براى رفع خستگى يا تخفيف گرمى هوا، جايز است؛ و نيز تأخير آن بدون عذر تا شب، جايز است، گرچه احتياط، در عدم تأخير است.

842- تأخير سعى تا فردا بدون عذر- مثل مرض (1)جايز نيست.

ميزان تأخير سعى

551 843- كسى كه بعدازظهر، طواف و نماز را بجا مى آورد و سعى را شب انجام مى دهد، اگر بدون تأخير عرفى، سعى در شب واقع شود (2)مانع ندارد و احتياط آن است كه تا شب تأخير نيندازد، اگرچه اقوى كفايت است.

تأخير سعى تا روز بعد

552 844- كسى كه طواف و نماز آن را انجام داده و سعى را به روز بعد يا روزهاى بعد به تأخير انداخته است، فقط بايد سعى را اعاده كند؛ ولى اختياراً نبايد به تاخير بياندازد.(3)

تقديم سعى بر طواف

554 846- اگر از روى فراموشى يا جهل به حكم، سعى را بر طواف مقدم بدارد، بنابر اقوى (2)بايد سعى را اعاده كند.

سعى از طبقه دوم

557 848- سعى در طبقه فوقانى، اگر محرز نيست كه بينصفا و مروه است، جايز نيست. (2)

حكم شروع از مروه

563 852- سعى بايد ازصفا شروع و در دور هفتم، به مروه ختم شود؛ و اگر كسى از مروه شروع كند، هر وقت فهميد، (4)بايد اعاده كند؛ و اگر در بين سعى بفهمد، بايد از سر بگيرد و ازصفا شروع كند.

عدم جواز عبور حائض و نفسا از مسجدالحرام

566 856- حايض و نفساء اگر امكان نداشته باشد كه از راه ديگرى غير از خود مسجدالحرام براى سعى بروند، (2)بايد سعى را تأخير بيندازند؛ و اگر آن هم ممكن نيست، نوبت به نيابت مى رسد؛ و بر فرض عبور، سعيشانصحيح است هرچند گناه كرده اند.

نگاه به چپ و راست و پشت سر

570 نگاه كردن به چپ و راست، بلكه گاهى به پشت سر، هنگام سعى اشكال ندارد.(2)

حكم احتياج به چرخ با نداشتن پول

575 864- كسى كه نمى تواند بدون سوار شدن در چرخ، سعى كند ولى تمكن مالى ندارد، اگر مى تواند ولو با فروش چيزى يا قرض، خودش با چرخ سعى كند، استنابهصحيح نيست مگر آن كه مشقت و حرج در كار باشد.

اشاره

579 871- سعى بينصفا و مروه، بايد هفت مرتبه باشد؛ و به هر مرتبه، «شوط» مى گويند؛ رفتن ازصفا به مروه، يك شوط و از مروه بهصفا نيز، يك شوط است.

1- زياد كردن در دورهاى سعى

تكرار مقدارى از سعى

587 879- اگر شخصى- مثلًا به جهت كنترل همراهان خود- در حين سعى، گاهى به عقب برمى گشته و بدون توجه، مجدداً همان مسافت را طى مى كرده، سعى او اشكال دارد و بايد آن را اعاده كند. (3)

انكشاف نقصان سعى بعد از تقصير

590 883- اگر با اعتقاد اتمام سعى، تقصير كند و بعد از آن متوجه شود كه مثلًا پنج شوط بوده، بايد سعى را اتمام و احتياطاً تقصير را اعاده نمايد، گرچه وجوب اين احتياط معلوم نيست. (3)

3- قطع سعى و از سرگيرى آن

اشاره

595 889- اگر بعد از تقصير، در عدد اشواط شك كند، اعتنا نكند؛ (1) و اگر بعد از فراغ از عمل و انصراف، شك كند، چون بناگذارى بر اتمام و اعتنا نكردن به شك، خالى از اشكال نيست، (2)احتياط آن است كه نقص محتمل را اتمام كند، خصوصاً اگر منشاء شك، خروج عمدى براى حاجتى با تصميم بر عود و اتمام باشد، كه در اينصورت، وجوب اتمام بعيد نيست؛ « (3)

شك در صحت اشواط

596 890- اگر بعد از فارغ شدن از سعى يا هر دورى، درصحت آن شك كند، اعتنا نكند و سعيشصحيح است؛ و همينطور اگر در بين رفت و آمد، شك درصحيح بجا آوردن جزء پيش كند، اعتنا نكند.

صحت ادامه سعى با ترديد و حصول يقين

597 891- اگر شخصى در حال سعى، در عدد اشواط شك كند و با حال ترديد، به سعى خود ادامه دهد،

شك بين 7 و 9 قبل از مروه

599 893- قبل از رسيدن به مروه، شك بين هفت و نه، مبطل سعى است.

اشاره

كيفيت و شرايط حلق و تقصير 223

احكام شك و خلل در تقصير 225

اشاره

602 896- عمره گزار- چه مرد و چه زن- بعد از سعى، براى خروج از احرام تقصير مى كند، و براى مردان جايز، بلكه افضل است كه حلق كنند، تقصير به اين حاصل مى شود كه قدرى از ناخنها يا قدرى از موى سر يا شارب يا ريش را، بزند؛ و بهتر بلكه موافق احتياط، عدم اكتفا به چيدن ناخن (1) است.

603 897- ميزان در تقصير، كوتاه كردن است به هر وسيله اى كه باشد، و كندن كافى نيست.

نيّت حلق و تقصير

604 901- حلق و تقصير از عبادات است و بايد با نيت پاك و خالص، براى اطاعت خداوند تبارك و تعالى به جا آورده شود و غير از آن قصدى در بين نباشد.

آنچه با تقصير و حلق حلال مى شود

605 903- بعد از تقصير يا حلق در عمره مفرده، همه محرّمات احرام غير از مسايل زناشويى، حلال مى شود.

تقصير براى ديگرى

606 905- آيا محرم قبل از آن كه خودش تقصير كند و از احرام خارج شود مى تواند، براى ديگرى تقصير كند؟ (2)

تقصير با طواف و سعى باطل

608 910- اگر كسى طواف، يا سعى، يا نماز طواف او در عمره، باطل شده باشد و بدون توجه به آن، تقصير نموده و بعد متوجه بطلان عمل مزبور شده، بايد عمل باطل شده را جبران كند، و ظاهر اين است كه از احرام خارج شده (1) و كفّاره ندارد. (2)

ترك تقصير در عمره مفرده

609 911- اگر تقصير را عمداً يا از روى جهل و نسيان، در عمره مفرده ترك نمايد و طواف نساء را انجام دهد، بايد تقصير كند و طواف نساء را اعاده نمايد؛ (3) و بنابر احتياط، (4) فرقى بين عمد و سهو و علم و جهل نيست.

اتيان تقصير فراموش شده

610 912- اگر تقصير عمره مفرده را تا بازگشت به وطن، فراموش كند، همان جا مى تواند تقصير كند، ولى بايد طواف نساء (5)را اعاده كند؛ و اگر خودش نمى تواند برود، نايب بگيرد.

حكم تقصير بعد از نماز طواف

612 914- اگر شخصى جهلًا يا سهواً بعد از طواف و نماز طواف، تقصير كند و سعى را بجاآورد و دوباره تقصير نمايد، چيزى بر او نيست. (3)

حكم كفّاره با بطلان تقصير

917615- اگر كسى بعد از تقصيرِ باطل، محرّمات احرام را با جهل بجا آورد، كفّاره ندارد مگر درصيد. « به مسأله 335 مراجعه شود.

(2)

اشاره

طواف نساء و نماز آن

1- وجوب طواف نساء 231

2- احكام خلل در طواف نساء 233

نماز طواف نساء 235

اشاره

616 1201- طواف نساء در عمره مفرده، بايد بعد از تقصير يا حلق انجام شود. (1)

حرمت نساء قبل از طواف نساء

617 1187- طواف نساء به مرد اختصاص ندارد؛ بلكه بر زن و خنثى و خصىّ و بچه مميز نيز، لازم است؛ و اگر زن نيز آن را ترك كند مرد بر او حلال نمى شود، بلكه اگر ولىّ طفل غير مميز، او را محرم كرد، بايد- بنابر احتياط واجب (2) او را طواف نساء بدهد تا بعد از بالغ شدن، زن يا مرد بر او حلال شود.(3)

طواف نساء ركن نيست

618 1188- طواف نساء و نماز آن، اگرچه واجب است و بدون آن زن حلال نمى شود، ولى ترك

نيت نايب در طواف نساء

621 1191- احتياط آن است كه نايب در طواف نساء، نيت مافى الذمه كند، گرچه مى تواند به نيت منوبٌ عنه انجام دهد. (5)

2- احكام خلل در طواف نساء

ترك طواف نساء توسط نايب

627 1199- اگر نايبْ طواف نساء را بجا نياورد، علاوه بر حرمت نساء بر وى، ذمه اش هم مشغول است و خودش بايد در حياتش انجام دهد و اگر نمى تواند، نايب بگيرد. (5) 628 1205- اگر بعد از شوط چهارم طواف نساء عمره مفرده، با زوجه خود مواقعه نمايد- مانند طواف

نماز طواف نساء

630 نماز طواف نساء هيچ فرقى با نماز طواف عمره ندارد مگر در نيت.

اشاره

برخى از احكام نماز و روزه 239

1- احكام نماز جماعت 239

2- احكام سجده 243

3- محدوده تخيير بين قصر و اتمام 246

4- احكام روزه و اعتكاف 247

احكام خمس مربوط به عمره 249

1- نداشتن سال خمسى 249

2- سپرده هاى عمره و خمس آن 252

احكام تقليد 255

لقطه 259

چند قاعده و مسأله 261

1- احكام نماز جماعت

شبهاى مهتابى و جماعت

635 1322- در مكه و مدينه، در ليالى مقمره، كسانى كه نمازصبح را به جماعت با ساير مسلمين مى خوانند، نماز آنهاصحيح است و اعاده ندارد. (3)

حكم جماعتى كه در آن آيه سجده دار مى خوانند

639 1325- هنگامى كه امام جماعت اهل سنت، در نمازْ سوره سجده دار مى خواند و نمازگزاران در اثناى قرائت، به سجده مى روند و برمى خيزند:

اولًا: تكليف چيست؟

ثانياً: اگر كسى عمداً ياجهلًا ياسهواً سجده را ترك كرد، نمازش چه حكمى دارد؟

و اگر ندانسته به ركوع رفت و سپس به سجده و دوباره به قيام برگشت تكليف چيست؟(4)

سجده بر سنگهاى حرمين

642 1327- سجده بر تمام اقسام سنگها- مرمر، سنگهاى سياه معدنى، سنگ گچ و آهك، قبل از آن كه پخته شود- جايز است؛ (1)و سجده بر سنگ فرشهاى مسجد الحرام و مسجد رسول اللَّهصلى الله عليه و آله، كه از اين قبيل است، اشكال ندارد.

643 1328- هنگام شستشوى مسجدالحرام، علم به سرايت پيدا نمى شود؛ و با فرض شك، سجده بر سنگ هاى آن مانعى ندارد و نبايد به شك اعتنا شود. (2)

سجده روى فرش

644 1329- در مسجد النبى،صلى الله عليه و آله سجده روى فرشهاى مسجد، مانع ندارد؛ (3) و گذاردن مهر، جايز

سجده بر حصير

650 1334- حصيرهايى كه مورد استفاده حجاج واقع مى شود، اگر عرفاً روى حصير سجده مى شود، مانع ندارد ولو چيزى مانند نخ با آن مخلوط باشد.(4)

3- محدوده تخيير بين قصر و اتمام

4- احكام روزه و اعتكاف

1- نداشتن سال خمسى

احرام و طواف در لباس غيرمخمّس

661 1349- اگر شخصى با پول خمس نداده، لباس احرام بخرد و با آن محرم شده، و طواف و نماز بجا آورد، اگر از روى علم و عمد نبوده، اصل عمره و حج اوصحيح است؛ ولى درصورتى كه جاهل مقصر باشد، بايد طواف و نماز را اعاده كند. (2)

طواف با پول خمس نداره

664 1352- اگر طواف كننده در حال طواف، پول خمس نداده همراه داشته باشد، طوافش اشكال پيدا نمى كند.(4)

عمل بدون تقليد

669 1358- شخصى كه مقلد هيچ يك از فقها نبوده و حج و عبادت هاى ديگر را بدون تقليد انجام داده، اگر اعمالش مطابق فتواى كسى كه بايد از او تقليد كند، باشدصحيح است. (1)

رجوع قهرى احتياط واجب بدون نيت رجوع

670 1359- اگر اعلم در مسأله اى احتياط واجب كرده است، آيا لازم است مقلِّد جهت رجوع به فالاعلم بداند مرجعش احتياط واجب كرده و نيت رجوع كند، يا همين كه در مقام انجام وظيفه شرعى بوده و عملش طبق فتواى فالأعلم است كافى است؟ به عبارت ديگر، اگر اعلم مثلًا در احرام از مكه قديم احتياط واجب است، ولى فالأعلم چنين احتياطى نداشته، و مقلِّد اعلم از مكه جديد محرم شده و بعد از اعمال حج فهميده است كه اعلم چنين احتياطى داشته، آيا عملشصحيح است يا خير؟ و اكنون چه وظيفه اى دارد؟ (2)

كراهت برداشتن لقطه حرم

674 1363- اگر در حرم چيزى پيدا كرد، برداشتن آن كراهت شديد دارد، بلكه احتياط، (1)در برنداشتن است. « (2)

لقطه كمتر از درهم

675 1364- اگر لقطه حرم از يك درهم كمتر باشد، درصورت برداشتن، مى تواند (3)با قصد تملك، آن را مصرف كند و ضامن نيست؛ و چنانچه تملك نكرد و تفريط نكرد، ضامن نيست؛ ولى اگر بدون تملك آن را نگاه داشت ولى كوتاهى و تفريط كرد، ضامن است؛ (4)و اگر قصد تملك كرد وصاحبش قبل از تلف شدن پيدا شد، بايد آن را- بنابر احتياط واجب (5)بهصاحبش رد كند.

لقطه بيشتر از درهم

676 1365- اگر لقطه اى را كه در حرم برداشت، يك درهم يا بيشتر ارزش داشت،(6) بايد يك سال تعريف و ازصاحبش جستجو كند، اگر او را نيافت، بعد از يك سال، بين دو امر، (7) مخير است